Ko‘pchilik ota-onalar
farzandi o‘smayotanidan
xavotirga tushadi. Lekin
ko‘p holatlarda bu o‘rinsiz
bo‘lib chiqadi. Chunki
ozgina vaqt o‘tishi bilan
bola tezlik bilan o‘sib
ketadi.
O‘sish jarayoni ma’lum
qonun-qoidalarga
asoslanadi. Eng tez bo‘y
cho‘zilishi hayotning
birinchi yilida kuzatiladi.
Yangi tug‘ilgan
chaqaloqning bo‘yi
o‘rtacha 48 – 50 sm ni
tashkil etadi. Bir yil
davomida u 25 sm ga
o‘sadi. Demak, 75 sm ga
yaqin bo‘yga ega bo‘ladi.
Yildan yilga uning o‘sishi
pasayib boradi. Bola
ikkinchi yili 8 – 12 sm ga,
uchinchi yili 10 sm ga
cho‘ziladi. Keyingi yillarda
o‘sish 4 sm ga tushib
qoladi.
Sog‘lom bolalar o‘sish
davrida “sakrash”
bosqichini bosib o‘tadi.
Bu tabiiy holat bo‘lib,
birinchi sakrash 4-5
yoshlarda kuzatiladi.
Ikkinchi sakrash esa
balog‘at davriga to‘g‘ri
keladi. Bu davrda bolalar
juda tez, xuddi ikki
yoshliklaridagidek yiliga 8
– 10 sm ga o‘sadi.
Qizlarda bu 1 – 2 yil oldin
sodir bo‘ladi, lekin o‘g‘il
bolalar bo‘y borasida
keyinchalik qizlarni
orqada qoldirib ketadi.
Sakrash paytida bolalar
o‘zini yomon his qila
boshlaydi. Chunki
muskullar, ichki organlar
bolaning bo‘yiga yarasha
ishlay olmaydi. Buning
natijasida b ... Читать дальше »

Naushnikning zarari! Bilib
oling. Kundalik hayotimizda har bir
buyumning o’z o’rni bor.
Ba’zilari hayotimiz uchun zarur,
boshqalari esa hayotimiz,
sog’lig’imiz uchun zararli buyumlardir.
Texnika kundan-kunga rivojlanib, biz uchun qulay
bo’lgan yangidan-yangi
buyumlar ixtiro qilinyapti. Shular
jumlasidan kompyuter, uyali
telefon, player, naushniklarni misol qilib
olishimiz mumkin. Xo’sh,
bu buyumlar bizning hayotimizda qanchalik muhim ro’l
o’ynaydi? Bugungi kunimizni
uyali telefonsiz tasavvur qilib
bo’lmaydi. Katta-yu kichikda telefon. Hatto
maktab o’quvchilarida ham. Kompyuter,
uyali telefondan uzoq vaqt
tinimsiz foydalanilganda, uning
inson hayoti uchun zararli
tomonlar haqida ko’p marotaba so’z
yurutildi. Lekin uyali telefon
naushnigining ham zararli
ekanligini bilasizmi? Naushnik uyali
telefondan kelayotgan radiatsiyani
kamaytirar ekan. Lekin bu moslamadan
noto’g’ri foydalanish oqibatida esa eshitish organlariga zarar yetadi. Odam
qulog’i sog’lom bo’lganida 10-15
detsibel tovushlarni payqay oladi.
Aslida barglar to’kilayotganda 20, sekin
ovoz bilan so’zlashganda
20-30, soat chiqqillashida 30,
suhbat jarayonida 30-35 detsibel
tovush hosil bo’ladi. Uyali telefon
naushnigida esa 120 detsibel
tovush hosil bo’ladi. Bunday baland tovush < ... Читать дальше »

Mashhur bolalar yozuvchisi Astred
Lindgrenning fikricha, dunyodagi vahshiylik
bolalar xonasida boshlanar ekan.
1979 yilda Astred Lingredning bir nutqidan
so'ng Shvetsiya birinchi bo'lib bolalarni oilada
urish mumkin emasligi haqida qonun
chiqaradi.
Astred Lingred o'z nutqida quyidagi hikoyani
so'zlab beradi:
Bir ona hech qachon farzandini urmaslikka
o'ziga va'da beradi. Lekin shunga qaramay,
bir kuni o'g'lining bir nojo'ya harakati tufayli
uni jazolamoqchi bo'ladi. U davrlarda bolani
chiviq bilan urish keng tarqalgan jazo turi edi.
Shunda ona o'z farzandiga borib ko'chadan bir
nechta chiviq olib kelishini buyurgan. U chiviq
bilan urib uni jazolashini bolasiga aytgan.
Bola uzoq vaqtga yo'q bo'lib ketib, birozdan
so'ng ko'zi yoshdan ishib ketib kelgan. Faqat
qo'lida chiviq emas kattagina tosh bo'lgan.
Onasi hayron bo'lib, toshga qarasa, bola unga
yig'lab: "Chiviq topa olmadim, lekin meni
jazolash uchun shu toshni topib keldim, uni
menga otsangiz bo'ladi", degan.
Shunda ona ushbu holatga bolaning ko'zi
bilan qaragan. "Onam menga og'riq
keltirmoqchi bo'lsa, nima farqi bor, qanday
yo'l bilan unga erishadi, chiviq bilan uradimi
yoki menga tosh otadimi..." Shunda ona
yig'lab yuboradi. Kim bolasiga tosh ota
olarkan...unda chiviq bilan urishning undan
nima farqi bor?
... Читать дальше »

Eshitgandirsiz...
Onalar o‘rtasida qizlar tarbiyasiga oid gap
ketsa, ko‘pincha «Oq qanddek avaylab, gard
yuqtirmay o‘stirdim», deyishadi.
Oq qand... Darhaqiqat, juda nozik o‘xshatish.
Nozikligi shundaki, oq qandga biror gard
yuqsa, uni tozalash qiyin — gard tekkan joyini
kesib yoki qirqib olib tashlash kerak.
Ko‘pincha esa gard tekkan qand bo‘lagi mol
oxuriga yoki parranda donlari orasiga tashlab
yuboriladi.
Qiz bolaning nomiga ilashgan yomon dog‘ —
isnodning ketishi shuncha qiyin. Ba’zida
ko‘rmayin bosilgan tikan jabrini bir umr tortib
yurishga to‘g‘ri keladi. Ba’zan u kishini
umrbod gumon, shubha, demakki, baxti
bekamlik emas, baxti kemtiklik qiynog‘iga
solib qo‘yadi. Hammasiga ko‘pincha o‘ylamay
ish qilish, iroda jilovining bir-ikki daqiqaga
bo‘sh qo‘yilishi sabab bo‘ladi.
Qiz bolaning sha’ni... Bu haqda juda ko‘p va
har so‘ziga alohida urg‘u, alohida salmoq
berib gapiriladi. Insoniy fazilatlar, ma’naviy
qadriyatlar haqida so‘z ketsa ayni shular kiz
bolada eng oliy darajada bo‘lishi talab
qilinadi. Axir u qiz bola-da! Millatning kurki,
millatning kelajagi. Qiz bola shunchaki qiz
bola bo‘lib qolishi mumkin emas. U juda
nazokatli, iffatli, iboli, sabrbardoshli, oqila,
mehribon... bo‘lishi kerak. Hatto qiz bolaga
berilgan nisbat, o‘lchov, mezonlar ham
o‘rtamiyona ... Читать дальше »

Qiz bola bilan o‘g‘il bolalar, birinchi
navbatda, avratlari, jinsiy a’zolari bilan farq
qiladilar. Jinsiy a’zolar — nayel, zurriyot
qoldirish a’zolaridir. Bunday a’zolar ichki va
tashqi a’zolarga bo‘linadi. Ichki jinsiy a’zolar
endokrin (tirik orga-nizmni boshqaruvchi)
apparat funksiyasini ham bajaradi; ular erkak
va ayollarga moye jinsiy gormonlar ishlab
chiqaradi. Bu gormonlar to‘g‘ridan-to‘g‘ri
qonga tushib, shu jinsga xos ikkilam-chi jinsiy
belgilarning o‘z vaqtida yuzaga kelishi va
organizmda fiziologik jarayonlarning
maromida kechishini ta’minlaydi. Qizlarning
ichki jinsiy a’zolari qin, bachadon, uning
naylari (tuxum yo‘llari) va tuxumdondan
iborat. Qin — naysimon, muskulli, elastik a’zo
bo‘lib, qizlarning qizlik pardasi-dan boshlanib,
bachadon bo‘yni yopishadigan joyda tugaydi.
Qiz bolalarda qin teshigi yupqa parda (qizlik
pardasi) bilan beki-lib turadi. Parda o‘rtasida
kichkina teshik bor. Birinchi jinsiy aloqada
qizlik pardasi yirtiladi. Qin shirasi (sekreti)
oqim-tir, o‘ziga xos hidli bo‘lib, qin shilliq
pardasini ozgina namlab turadi. Sog‘lom ayol
qin chiqindilarini sezmaydi. Bachadon — toq,
kovak a’zo bo‘lib, muskullardan tuzilgan, u
kichik chanoq bo‘shlig‘ida qovuq bilan to‘g‘ri
ichak orasida joylashgan, shakli nokka
o‘xshaydi; homila shu yerda yetiladi. Uning
yuq ... Читать дальше »

10-11 ёшдан бошлаб сизнинг
организмингиз аёл бўлишга
тайёрланади. қад-қоматингиз
аёлларникига хос равишда
ўзгара бошлайди. Яна 3-4
йилдан кейин танангиз
ўзгаради. Қизларнинг балоғат
ёшига етганининг асосий
белгиларидан
бири ҳайз (менструация)
кўришдир. Қизлар биринчи
ҳайзни 10-15 ёш орасида
кўрадилар. Гимнастика, балет
ёки спорт билан
шуғулланадиган қизлар
кечроқ
ҳайз кўришлари мумкин.
Биринчи ҳайз тўсатдан
келади.
Бу пайтда қизлар
организмларидаги
ўзгаришлардан қўрқиб
кетишлари мумкин. Асло
қўрқиш керак эмас, ҳамма
нарса ўз навбати билан
келяпти. Шу пайтдан бошлаб
ҳар ойда бир марта ҳайз
кўришингиз керак. Бундай
пайтда қизлар турли хил
тампонлардан эмас, бир неча
қават дока ёки гигиеник
пакетлардан
фойдаланганлари
маъқул. Докалар
ишлатилганидан кейин тоза
ювилиб, кейин дазмолланади.
Гигиеник пакетларни эса бир
марта ишлатиб бўлгач,
қоғозга
ёки целлофан пакетга ўраб,
чиқинди челагига ташлаб
юбориш мумкин. Агар сиз 15
ёшдан ўтиб кетдингизу, лекин
ҳали ҳайз кўрмаган бўлсангиз
ёки 3 ой ҳайз кўрганингиздан
кейин у номаълум сабабларга
кўра тўхтаб қолган бўлса,
онангиз билан шифокорга
мурожаат қилганингиз дуруст.
Ҳайз кўриш уч кундан етти
... Читать дальше »

Ўтган хафта Гўзал ёш
келинчак тўғрисида мақола
ёзганди. Мақолада бир
аёлнинг 15 ёшли қизи
хомиладор бўлиб қолади, ва
бу опа қизини эрга беришга
мажбур бўлади. Охири
оқибати, қиз бола туғишда
жароҳатланади, ва бир
умирга боласизликка
чалинади. Албатта, бундай
холлар ҳар бир хазон.ру
сайтидан олинди оилада
учрамайди, лекин аминманки,
ҳар бир ота-она бундай
фожеа уларнинг оиласида
содир бўлишидан қўркади.
Ўн беш ёшли қиз ва йигитлар
биологик жиҳатдан
аллақачон жинсий алоқага
тайёрлиги аниқ. Гап шундаки,
улар руҳан бунга тайёр
эмаслар. Бизнинг
жамиятимизда, ота оналар
болалари билан бу тўғрисида
умуман гапирмайди, уят
хисобланади. Лекин бу
тўғрими? Агар сиз ой
кўришни бошлаган
қизингизга баданига нима
бўлганини тушунтирмасангиз,
у бу маьлумотни
дугоналаридан
изламайдими? Ёки овози
ёғонлашиб, гормонлари
ошиб кетган йигитга нима
бўлаетганни ким
тушунтириши керак? Албатта
ўспиринларда бундай
саволлар туғилади, улар
жинсий уйғониш тўғрисида
билгиси келади, бу – факат
табиий. Уларга жинсий алоқа
тўғрисида ўргатишимиз
керакми? Ёки тўй кунигача
кутишимиз маьқулми?
Малика

manba: Hazon.ru

— Оилада қиз туғилди. Ўзбек
оилаларида қиз боланинг
иффатли, латофатли ва
назокатли бўлиб ўсишига
мурғаклик давриданоқ
алоҳида
эътибор берилади. Хўш, қиз
болалар жинсий тарбиясида
нималарга аҳамият бериш
зарур?
— Албатта қиз боланинг
жинсий тарбиясида кўплаб
ўзига хос жиҳатлар мавжуд.
Аксари ота-оналар гўдак
қизалоқларидаги айрим
меъёрий ҳолатларни дард
аломатлари деб ўйлашади.
Хусусан, гўдак сийналари,
яъни
сут безларининг вақтинчалик
бироз қаттиқлашиши ёки
гоҳида қизалоқ жинсий
йўлларидан бирозгина қизғиш
суюқлик чиқиши ўткинчи
меъёрий ҳоллардир. Қиз бола,
тетапоя бўла бошлаган
даврданоқ ташқи
таъсиротларга ўта сезувчан
бўлади. Қизалоқ бир ёшга
тўлгунга қадар унинг суяк
тузилиши тўғри
ривожланишига аҳамият
бериш зарур. Жумладан,
рахит
касаллигида скелет
мускулатураси тонусининг
ошиши қиз бола чаноғининг
тор ва яссироқ бўлиб
қолишига
олиб келади. Бу ҳол ўз
навбатида жинсий аъзолар
ривожига ҳам акс таъсир
кўрсатади. Гоҳо улғайиб
турмуш қурилганда одатий
туғруқ йўлларининг торлиги
боис, туғиш асоратли
кечишига
ҳам болалик давридаги
бефарқ
муносабат сабаб бўлиши
мумкин. Гўдак беқиёс она
сути
ва табиат неъматларидан
... Читать дальше »

Фарзанд – ширин неъмат,
дейишади. Бу исбот талаб
қилмайдиган ҳақиқат. Ва ҳар
бир киши ўз фарзанди учун
мукаммал ота ёки она бўлишга
ҳаракат қилади. "Ота‑она
боласига ёмонликни раво
кўрмайди” – бу ҳам сўзсиз
исбот талаб қилмайдиган
ҳақиқатлар сирасига киради.
Аммо ҳар доим ҳам тўғри
бўлиб чиқавермайди. Боласини
ортиқча эркалатиб бошига
чиқариб юборган она ҳам,
ортиқча қаттиққўллик
оқибатида фарзанднинг ўзига
ишончини йўқолишига сабаб
бўлган ота ҳам – уларнинг
барчаси ўз фарзандига
яхшиликни раво кўрган. Яна
мақолларимизда
келтирилишича, "Ҳар нарсада
меъёр лозим”.
Мана шу ўй‑фикрлар оғушида
ўтирар эканман, қизимнинг
тапур‑тупур югурган оёқ
товушлари қулоғимга
чалинади. Ҳаёлларимни бўлган
бу кичик тўполончига нисбатан
жаҳлим чиқади. Ва ҳатто унга
"зараркунанда” тамғасини ҳам
босаман.
Ойи, кўчага чиқсам майлими? –
дейди ўз "тўполон”ларидан
бехабар қизим.
Йўқ, ‑ "тўполон”лари учун ўч
олишга киришаман ундан.
Нимага?
Куни билан кўчада санғиш
керакми? Ундан кўра, тинчгина
ўтириб китоб ўқисанг
бўлмайдими? Бирорта фойдали
иш қилсангчи?!.
Илтимос, ‑ дея иложи борича
сўзни чўзади қизим. Худди
илтимос сўзи узоқ айтилса,
онасига мўъжизакор таъсир
қилишига умид боғлаг ... Читать дальше »