Ko'pincha yangi tug'ilgan
chaqaloqning ko'z ikki chetga yoki
o'rtaga qarab siljib qoladi. Shunda
ko'zlari g'ilay bo'lib qolganidan ota-
ona cho'chib ketadi. Ko'zi har xil
tomonga ketib qolishi bir necha
soniya davom etadi.
Yangi tug'ilgan chaqaloqda ko'z
mushaklari yaxshi rivojlanmagan
bo'lgani tufayli bu normal holatdir.
Ko'z mushaklari bolaning barcha
boshqa mushaklari singari o'z
maromiga yetishi lozim. Albatta ko'z
mushaklari tez rivojlanadi.
1. Agar homiladorlik yoki tug'ish
jarayonida ona yoki bola ma'lum
shikast yesa, u holda bola miyasida
ko'z mushaklariga javob beruvchi
ayrim qon sosudlari yorilib, bola
tug'ilishi bilan ko'zi g'ilay bo'lishi
mumkin. Agar vaqt o'tgan sayin bu
g'ilaylik ijobiy tomonga o'zgarmasa,
u holda okulistga uchrang. Lekin
ko'pincha bunday tug'ma g'ilaylik
o'z-o'zidan o'tib ketadi.
2. Chaqaloqning ko'zini g'ilay yoki
bir tomonga siljib ketgandek
ko'rinishiga yana bir sabab - bu yuz
mushaklarining ham bir oz
kattalarnikidan farqli (yetarlicha
rivojlanmagan) ekanligidan kelib
chiqishi. Bu holat ham hech qanday
muolajani talab qilmaydi va bola
yuzi kattalashgan sari g'ilaylik o'z -
o'zidan yo'q bo'lib ketadi.
3. Ikki oyga to'lgan go'dak qo'lidagi
o'yinchoqni ko'zlariga yaqin keltirsa,
ko'zi buru ... Читать дальше »

Hozirgi kunda ko'pchilik ota-ona
maktab yoshigacha bo'lgan bolani
deyarli har kuni cho'miltirishga
odatlangan. Huddi shunday
chaqaloqlarni ham. Shartmikin?
Amerika Pediatrlari uyushmasining
ta'kidlashicha, chaqaloqlarni ham
maktab yoshigacha bo'lgan bolani
ham har kuni cho'miltirish shart
emas.
Tez-tez va astoyidil cho'miltirilgan
bolalarda allergiya, atopik dermatit,
teri qichinishi va astma kasalliklarga
moyillik kuchayar ekan.
Uyushmaning ta'kidlashicha, bolani
kir bo'lsagina cho'miltirish kerak.
Misol uchun loy yoki qumda
o'ynagan, ustiga spagetti ag'darib
yuborgan bo'lani cho'miltirish shart.
Shunchaki uyda o'ynagan yoki
ko'chada toza joyda aylanib yurgan
bolani haftada 1-2 marta
cho'miltirish kifoya ekan.
Yangi tug'ilgan chaqaloqlarni esa,
asosan bukiladigan joylarini nam
lattada asta artish va tagliklar joyini
toza tutish tavsiya etiladi.
Chaqaloqlarni ham haftasiga 3
martadan ortiq cho'miltirmaslik
tavsiya etialdi.
Olti yoshdan katta bolalarni haftada
ko'pi bilan 2 marta yoki kir
bo'lganida va boladan hid kelganida
cho'miltirish lozim.
Bolaning nozik immun tizimi atrof-
muhitdagi virus, bakteriya va kirga
bardoshli bo'lishi uchun uni tez-tez
cho'miltirmaslik kerak ekan.
Ayniqsa, yuvish vositalarini ishlatga ... Читать дальше »

Кўпчилик инсонлар ўз касбларининг
билимли ва етук мутахассислари бўлиш
учун анчагина йилларини сарфлаб,
тинимсиз меҳнат қилишади. Аммо
орамизда ўта иқтидорлилар ҳам борки,
улар болалик пайтларидаёқ катталар
эришолмаган муваффақиятларни қўлга
киритишган. Бундайларни “вундеркинд” –
“мўъжиза бола” деб аташади. Қуйида
замонамизнинг айрим вундеркиндлари
билан танишасиз.
Микаэла Фудолиг

Филиппинлик Микаэла Ирэн Фудолиг 1991
йилда туғилган. 11 ёшида у университетга
қабул қилиниб, 16 ёшида энг юқори балл
билан физика бўйича бакалавр
даражасини олди. 2007 йилдан
талабаларга дарс бера бошлаган Микаэла
ўтган йилнинг декабрида фан доктори
даражасини ҳам олди.

Акрит Ясвал

Акрит Пран Ясвал 1993 йилнинг 23
апрелида Ҳиндистонда таваллуд топган.
Унинг бошқа болаларга ўхшамаслиги
аввал-бошданоқ маълум эди: ўн ойлигида
тили чиққан, икки ёшида ўқиш ва ёзишни
ўрганган. Беш ёшида эса Шекспир
асарларини мутолаа қиларди. Шунингдек,
Акритни тиббиётга оид асарлар жуда
қизиқтириб қолган эди. У 2000 йилнинг 20
ноябрида ўзининг илк жарроҳлик
амалиётини бажарди: қўли куйиб кетган
саккиз ... Читать дальше »

Ikki yoshga to'lgan bolaning tili chiqishi kerak.
O'zining uchinchi tug'ilgan kuniga qadar bola
o'rtacha 300 ta so'zni bilishi, tushunishi,
gapira olishi lozim. Bolaning tili vaqtida va
ravon chiqishi uchun ota-ona yordam berishi
mumkin ekan, deb ta'kidlaydi mashshur
Rossiyalik pediatr Komarovskiy.
Buning uchun:
1. Bola bilan homiladorligingizdan boshlab
suhbatlashishni boshlang.
Homiladorlikning 3 trimestrida bola
tovushlarga juda ta'sirchan bo'ladi. Aynan bu
davrdan boshlab ona yoki ota o'z farzandi
bilan muloyim gaplashishni, klassik
musiqalarni qo'yib berishni odat qilishi kerak.
2. Yangi tug'ilgan chaqaloq bilan doimo
suhbatlashib yuring.
chaqaloqligidan ravon nutqni eshitgan bolani
tili chiqishi oson bo'ladi.
3. Bolaning ko'zlariga qarab gapiring.
Ota-ona gapirayotganida bola uning lab
qimirlashini kuzatadi, shu yo'l bilan uning tili
chiqishi osonlashadi.
4. Bolaga ko'p savol bering.
Bola javob bera olmagan taqdirda ham, unga
savol berishga odatlaning. Savolingizga javob
berish niyatida uning aqliy va nutqiy
rivojlanishi kuchayadi.
Telefon va kompyuter o' yinlari bolani tili
chiqishini keskin sekinlashtiradi .
5. Bolaga ko'p ertak o'qing.
Kitobdagi yangi so'z va iboralar bolani tili
chiqishida muhim ahamiyatni kasb etadi.
6. Bola bilan birga y ... Читать дальше »

Ҳозирги кунда тагликлар урф бўлиб,
ўзининг фойдаланишда қулайлиги,
қийинчилик туғдирмаслиги, боланинг узоқ
муддат тинч юришини таъминлаши билан
ўзбек аёлларига маъқул келган. Бу,
айниқса, меҳмонга ёки тўйга кетаётганда,
болани айлантиришга олиб чиққанингизда,
кечаси тинч ухлаши учун ишлатилганда
жуда қўл келади.
Айниқса, ишлайдиган ёки ўқийдиган
оналар учун бу айни муддао! Лекин шуни
ҳам ёддан чиқармангки, қўшнингизнинг
боласига идеал равишда маъқул келган
тагликлар Сизнинг фарзандингиз
талабларига жавоб бермаслиги мумкин.
Бунда иқтисодий тарафдан ташқари
болангизнинг ўзига хосликлари ҳам катта
аҳамият касб этади.
Бир марталик тагликларнинг қулайлиги
шундаки, ювишингизни кутиб турган
кирлар уюми анча кам бўлади. Улар ҳам
вақтни, ҳам кучни тежайди, уларни кийиш
ҳам, ечиб олиш ҳам осон. Терида яхши
ўтириб, суюқликни тез шимиб, секин
ўтказиш хусусиятига эга. Шунингдек,
йўргак дерматитининг олдини олади.
Лекин туғилганидан памперсга ўраб
қўйилган бола кейинчалик ҳам ўйиндан
чалғимай, табиий равишда сийиб
қўяверади. Уни тагим ҳўл бўлиб қолади,
деган муаммо қийнамайди. Бу бир
томондан яхши. Лекин иккинчи томондан,
боланинг табиий физиологик равишда
сийдикни бошқариш каби хусусиятини
кечроқ ривожланишига сабаб бўлади.
Илгари шифокорлар фақат ... Читать дальше »

Ёш бола вазнининг меъёрдан ортиши улар
соғлиғи билан боғлиқ муаммоларни
келтириб чиқаради. Бунинг оқибатида
ҳатто юрак қон-томир касалликлари
пайдо бўлиши, моддалар алмашинуви
бузилиши ва қонда қанд миқдорининг
ортиши рўй беради. Илк ёшдаги
болаларда семизлик ривожланишининг
бир қанча сабаблари бор.
Биринчидан, оилада ота ёки она тўладан
келган бўлса фарзандларда ҳам
семизликка мойиллик кузатилади.
Иккинчидан, болани гўдакликдан
тартибсиз ва кўпинча мажбурлаб
овқатлантириш кейинчалик семизликка
олиб келади.
Учинчидан, бола ошқозонининг
физиологик ҳажми 200-250 мл. бўлиб, у
шунча миқдордаги овқатни егандан сўнг
унда тўйиш ҳисси пайдо бўлади. Агар
кичикликдан у пала-партиш
овқатлантириб келинган бўлса, бола
меъдаси талаб қилганидан кўпроқ овқат
ейишга ўрганади ва вазни тўлиша
бошлайди.
Тўртинчидан, ҳозирги вақтда болалар
туғилганидан то мустақил юриб кетгунга
қадар камҳаракат бўлишади, яъни уларни
катталар доим болалар аравачасида олиб
юришади, бунинг эвазига уларда
семиришга имконият яратилади.
Хуллас, кичкинтойнинг семириб кетиши
саломатлик учун хавфли ҳисобланади.
Чунки семираётган кичкинтойнинг
танасида ёғ йиғила боради. Шундан сўнг
унда иммунитет пасайиши, ташқи
таъсирларга чидамсизлик, гавда ҳолатида
нуқсонлар пайдо б ... Читать дальше »

Жинсий тарбия умумахлоқий тарбиянинг
ажралмас қисми бўлиб, унинг асосий
вазифаси ёш авлодни зурриёт қолдириш
сир-асрорларидан бекаму-кўст хабардор
этишдан иборат. Шартли равишда, балоғат
ёшига етмаганлар ҳамда расида (уйғониш
палласида) бўлганлар жинсий тарбиясини
тафовут қилиш мумкин. Ҳозирги кунда
болаларимиз акселерация (лотинча —
тезлашиш, эрта расида бўлиш)га мувофиқ
ҳолда эрта жинсий балоғатга етмоқдалар.
У қизларда 9 ёшдан, ўғил болаларда эса 11
ёшдан бошланиб, жинсий тарбия олиб
боришда қийинчиликлар туғдирмоқда.
Жинсий тарбиянинг биринчи босқичи
болаларни эрта балоғатга етишга олиб
келадиган сабаблар таъсиридан сақлашга
йўналтирилган бўлиши лозим.
Жинсий тарбиянинг иккинчи босқичи
боланинг балоғатга етган давридан
бошланиб, бу давр қизларда йигитларга
нисбатан 2-3 йил олдин бошланади.
Жинсий балоғат — тегишли аъзолар
биологик жиҳатдан етилган, кўпайиш ҳамда
насл қолдиришга қодирлигидан дарак
берувчи ўзгаришлар пайдо бўладиган
даврдир. Шу даврдан бошлаб боланинг
жинсий тарбиясига алоҳида эътибор бериш
лозим.
Сўнгги йилларда баъзи ривожланган
мамлакатларда “Халқ педагогик ҳаракати”
юзага келди. Уларнинг мақсади ёшларни
мустақил фикр юритишга, онгли иш
тутишга ва ўзини халқ хизматига батамом
бағишлашга қодир кишилар қилиб
етиштир ... Читать дальше »

Bola hayotining birinchi yarim
yilligi o'tdi. Shu oyda bolaning
vazni yana 600-650 grammga,
bo'yi esa 2.5-3 sm ga oshdi. Shu
davrda ko'pchilik bolalarda tish
chiqishi boshlanadi. AKDS
emlatishning uchinchi bosqichi
amalga oshiriladi. Bolaning miya
rivojlanishi jadal sur'at bilan
ketmoqda.
6 oylik bola rivojlanishi:
1. O'tira oladi;
2. O'tirganda yiqilmaslik uchun
qo'llarini tirab oladi;
3. Bolalar stulida o'tiradi;
4. Mebelni ushlagan holda tura
oladi;
5. Yotgan holda ikkala tomonda
ag'dariladi;
6. O'yinchoqqa qo'li yetishi
uchun yerda yotib, oyoqlari bilan
tanasini o'yinchoq tomon
siljitadi;
7. Narsani qo'li bilan oladi;
8. O'yinchoqlarni qo'llari bilan
ko'rsatadi;
9. Mayda narsalarni barmoqlari
bilan ushlaydi;
10. Ko'proq xilma-xilroq
tovushlarni chiqaradi;
11. Tovush balandligini
o'zgartirib chiqarishni yaxshi
ko'radi (eshitish qobiliyati yaxshi
bo'lishi kerak);
12. Qattiq kuladi;
13. Chapay chaladi;
14. Kubik o'ynaydi;
15.Kattalar mimikasini qaytaradi;
16. O'yin davomida bir nimalarni
o'ylagandek tuyuladi;
17. Taqillatishni xush ko'radi;
18. Sakratishganini yaxshi
ko'radi;
19. Qo'shimcha ovqat yeyishni
boshlaydi;
20. Stol ustidagi narsalarni tortib
olgisi ... Читать дальше »

Agar emizish davrida siz iste'mol
qilayotgan mahsulotlardan qaysi
biri bolajoningizga zarar
keltirishi haqida o'ylansangiz,
ushbu svetofor qoidasini eslab
qoling.
Qizil rang - aslo mumkin emas!
Bu turkumdagi mahsulotlar
bolaga salbiy ta'sir ko'rsatadi.
1. Vino - alkogol 100%
bo'lmasada, albatta ona suti bilan
bolaga o'tadi.
2. Xom va konservadagi piyoz,
sarimsoq, garimdori, mayonez va
Tobasko souslari-sut mazasini
achchiqlashtirib buzadi.
3. Gorchitsa (mustard), achchiq
kofe, achchiq shokolad, ko'k
pishloq, har xil hidli
qo'shimchalarga boy bo'lgan
pishloq - sut mazasini buzadi.
4. Selyodka, dengiz mahsulotlari,
ikra - sutni sho'r qiladi.
5. Xom va konservadagi tunets
(tuna) balig'i va krevetka-allergiya
sabachisi bo'ladi.
Sariq rang - mumkin lekin
ehtiyotlik bilan!
Bu turkumdagi mahsulotlarning
zarari bo'lmasada, ularni ko'p
miqdorda va ehtiyotsizlik bilan
iste'mol qilish mumkin emas.
1. Qovun, lavlagi, qatiq, no'xat,
o'simlik yog'i - ushbu
mahsulotlarning ko'pligi bola
qornida og'riq va ichi ketishiga
olib kelishi mumkin.
2. Nok, anor, xurmo, guruch, non
va pishiriqlar - bola ichini
qotirishi mumkin.
3. Sigir suti, apelsin, greypfrut,
qora smorodina, tuxum, qizil ikra,
baliq, mankali, ... Читать дальше »

Tadqiqodlarning
ko'rsatishicha,
massaj
bolani
rivojlanishiga,
hulq-
atvoriga
juda
ijobiy
ta'sir
ko'rsatar
ekan.
Bola
massaji bu avallo terini teri bilan
munosabatni ta'minlaydi, bu
munosabat esa ona va bolaning
o'zaro aloqalsini
takomillashtiradi, bir birlarini
yanada osonroq tushuna olishga
yordam beradi.
Albatta ayrim hollarda massaj
tibbiy tavsiya etilgan bo'lishi
mumkin. U holda bolangizga
maxsus vrach tomonidan massaj
qilinadi. Lekin agar chaqaloq
sog'lom bo'lib, vazni yaxshi
bo'lsa unga ham massaj juda
foydali. Bunday bolalarga
massajni onaning o'zi qilishi
mumkin. (bolaga massaj qilish
VIDEOdasturi)
Massaj shunchaki bolaga yoqimli
bo'lishidan qat'iy nazar, u bolani
yaxshiroq rivojlanishini va
o'sishini ta'minlaydi. Ayrim
mamalakatlarda bolaga ona
massaj qilmasa, bu katta xato
deb ta'kidlanadi. Massajning
qiziqarli tomoni shundaki, massaj
olgan bola tezroq o'sib, yaxshi
rivojlanadi. Nega?
1. Bolani silaganda bola
organizmida o'sish uchun kerak
bo'lgan maxsus moddalar ishlab
chiqariladi. Masalan, vaqtidan
oldin tug'ilgan chaqaloqlarga
massaj qilganda ularning vazni
47%ga ko'proq o'sayotgani
kuzatilgan. Hayvonlar ham
bolasini tili bila ... Читать дальше »

Bolaning ona qornida rivojlanish
davri 38-40 hafta davom etadi.
Homila tashqi muhit ta'siridan
onaning organizmida
himoyalanadi va ona organizmi
orqali hayot uchun muhim
bo'lgan ozuqa oladi va to'liq
rivojlanadi. Normada bola
homiladorlikning oxiriga kelib
tug'ilishi lozim. Bu muddatda
uning barcha organlari tashqi
muhitda bemalol faoliyat ko'rsata
oladi. Agar bola muddatidan
oldin tug'ilib qolsa, u holda u
shifoxonada maxsus nazorat
ostiga olinadi.
Muddatidan oldin tug'ilgan
bolalarning 4 darajasi mavjud:
1-daraja: 35-37 hafta oralig'ida
tug'ilgan - vazni 2100-2500 gr;
2-daraja: 32-34 hafta oralig'ida
tug'ilgan - vazni 1501-2000 gr;
3-daraja: 29-31 hafta
oralig'idatug'ilgan - vazni
1001-1500 gr;
4-daraja: 29 haftadan oldinroq
tug'ilgan - vazni 1000 gr dan
kam.
O'ttiz besh haftadan keyin
tug'ilgan bolalar odatda tez vazn
oshirib muddatida tug'ilgan
tengdoshlariga yetib oladilar.
Odatda bunday chaqloqlarda
patologik kasalliklar mavjud
bo'lmasa, ularni shifoxonadan
1-2 hafta ichida chiqarib
yuborishadi.
Vazni 1500 grdan oshgan
bolalarni o'pkasi tashqi muhitda
faoliyat ko'rsatishga tayyor
bo'lmagani tufayli ular boshida
maxsus nafas olish apparatiga
bog'langan bo'ladilar va bunday
bo ... Читать дальше »

Ko'pincha yangi tug'ilgan
chaqaloqning ko'z ikki chetga
yoki o'rtaga qarab siljib qoladi.
Shunda ko'zlari g'ilay bo'lib
qolganidan ota-ona cho'chib
ketadi. Ko'zi har xil tomonga
ketib qolishi bir necha soniya
davom etadi.
Yangi tug'ilgan chaqaloqda ko'z
mushaklari yaxshi rivojlanmagan
bo'lgani tufayli bu normal
holatdir. Ko'z mushaklari
bolaning barcha boshqa
mushaklari singari o'z maromiga
yetishi lozim. Albatta ko'z
mushaklari tez rivojlanadi.
1. Agar homiladorlik yoki tug'ish
jarayonida ona yoki bola ma'lum
shikast yesa, u holda bola
miyasida ko'z mushaklariga
javob beruvchi ayrim qon
sosudlari yorilib, bola tug'ilishi
bilan ko'zi g'ilay bo'lishi mumkin.
Agar vaqt o'tgan sayin bu g'ilaylik
ijobiy tomonga o'zgarmasa, u
holda okulistga uchrang. Lekin
ko'pincha bunday tug'ma g'ilaylik
o'z-o'zidan o'tib ketadi.
2. Chaqaloqning ko'zini g'ilay
yoki bir tomonga siljib ketgandek
ko'rinishiga yana bir sabab - bu
yuz mushaklarining ham bir oz
kattalarnikidan farqli (yetarlicha
rivojlanmagan) ekanligidan kelib
chiqishi. Bu holat ham hech
qanday muolajani talab qilmaydi
va bola yuzi kattalashgan sari
g'ilaylik o'z - o'zidan yo'q bo'lib
ketadi.
3. Ikki oyga to'lgan go'dak
qo'lidagi o'yinchoqni ko'zlariga
... Читать дальше »

1. Dori ichishdan oldin o'zingizga
savol berib ko'ring:
- Bolaga bu dori zarar
keltiradimi?
- Dori tufayli ko'krakda sut
miqdori kamaymaydimi?
- Davolanishga bo'lgan ta'siri bir
xil bo'lib, zarari kamroq dori
mavjudligini surushtirib
ko'rdingizmi?
- Dori ichish vaqtini emizish vaqti
bilan turlicha qilish imkoniyati
bormi?
Ko'pincha vrachlar emizuvchi
onalarga dori yozayotganda
dorining bolaga zarari haqida
yetarlicha ma'lumotga ega
bo'lmay vaqtincha emizishni
taqiqlab qo'yadilar. Bu esa bola
va ona uchun qo'shimcha
muammolar keltirib chiqaradi.
Chunki emizish to'xtatilgach
ko'krakka sut kelishi kamayib
boradi, undan tashqari bola
butilkadan ovqatlanishga
o'rganib, ko'krakni olmay tashlab
yuborishi mumkin.
Nima qilish mumkin?
1. Haqiqatan ham siz shu dorini
ichishingiz shartmi? Masalan,
shamollagan bo'lsangiz
oyoqlaringizni issiq suvda ushlab,
malina, limon choy ichib, ko'p
suyuqlik ichib shamollashni yo'q
qilish imkoniyati bor. Juda
bo'lmasa, bir komponentli dorini
ichish bir necha komponentli
dori ichishdan ko'ra havfsizroq.
2. Muolajani boshqa vaqtga
surish iloji bormi? Masalan, bir
diagnostik muolaja kerak bo'lib
qolishi mumkin, rengen yoki
rejalashtirilgan operatsiya. Agar
bol ... Читать дальше »