Ko'pincha ota-ona bolasini urib
tarbiyaga chaqirganda "Meni ham onam
(otam) urganlar, kam bo'lmadim" deb
o'zlarini oqlaydilar. Lekin nahotki o'sha
payt sizga qanchalik ularning qo'li og'ir
botgani esingizda bo'lmasa? Nahotki o'z
farzandingiz ham shuni his etishini
istasangiz? Axir jismoniy og'riq o'tib
ketadi, lekin qalbdagi og'riqlar hayot
davomida farzandingizni qiynab
qo'yishidan qo'rqmaysizmi?
Yoshligida ko'p kaltak yegan bolalar
o'qishda, ishda cho'qqilarni zabt etishi
mumkin, lekin bu muvaffaqiyatlar
orqasida bolaning ichidagi psixologik
stress yotadi. U barcha
muvaffaqayatlarga xohish tuyg'usi bilan
emas, balki qo'rquv tuyg'usi bilan
erishadi. Bu tuyg'u esa unga hech
qachon chindan baxtni his eta olishiga
yo'l bermaydi. Chunki u maqsadga
erishib "jazo"dan qutulganidan xursand
bo'ladi, maqsadni qo'lga kiritganidan
emas.
Bolani urganda ota-onalar "Yaxshi
gapga tushunmaydi" deb o'zini
oqlaydilar. Siz o'sha gapti tushuntirib
berishga harakat qilib ko'rganmisiz?
Albatta bunga ota-onadan ko'p
mashaqqat talab etiladi. Urib esa,
bolani qo'rquvga solib ota-ona o'z
istaganiga oson erishadi. Agar bolaga
vaqt ajratib, u nega qarshilik
ko'rsatayotganini aniqlab, bolaga siz
undan kutayotgan narsani mehr va sabr
bilan tushuntira olsangiz, bola ... Читать дальше »

Мактаб хато қилиш мумкин
ва ҳатто керак эканлигини
ўргатмайди, ахир фақат шу
йўл билан ниманидир
ўрганиш мумкин. 11 ёшли
мактаб ўқувчиси болалар
мактабга боришни
истамаслигининг 10 та
сабабини маълум қилди.

1. Ўқитувчи
Эндигина мактабга қадам
қўйишингиз билан сизга
қўрқувни сингдиришга
уринишади. Улардан бири –
ўқитувчидан қўрқиш.
2. Баҳодан қўрқиш
Биринчи қўрқувдан сўнг
баҳодан қўрқиш шакллана
бошлайди. Ана ундан кейин
ота-она ёки мактаб
директорининг жазосидан
қўрқиш. Мактабда сен
ҳақиқатда кимлигингга
қарашмайди, фақат
баҳоларингга қараб хулоса
чиқаришади.
3. Хато қилишдан қўрқиш
Яна бир қўрқув – хато қилиб
қўйишдан қўрқиш. Мактаб
хато қилиш мумкин ва керак
эканлигини ўргатмайди, ахир
фақат шу йўл билан
ниманидир ўрганиш
мумкин-ку.
4. Камситиш
Мактабга боришни
истамасликнинг яна бир
сабаби бу синфдошларнинг
масхара қилишидир. Бу эса
кўпинча ўқитувчиларнинг
хатоси бўлади. Улар
болаларни бирор нарсани
синфдошлари каби уддалай
олмаганлиги учун ҳамманинг
олдида кулгуга қўяди. Улар
учун баҳо ўқувчидан
устунроқдир. Мен
ижодкорлар клубига бориб,
бисер тўқиш, хамирдан
ясаш, теридан билагузуклар
ясаш ва бошқа шу каби
ҳунарлар ... Читать дальше »

Tojikiston parlamenti maktab programmasiga
jinsiy tarbiya haqidagi darslarni kiritishga
rozilik berdi. Parlament deputatlarining
aytishlaricha, jinsiy yo‘l bilan o‘tadigan
kasalliklar va istalmagan homiladorlikni oldini
olish haqida o‘smirlarni xabardor qilish
maqsadida shunday qaror qabul qilingan.
Tojikiston Namoyandalar Majlisi deputatlari
maktab programmasiga jinsiy tarbiya
haqidagi darslarni kiritishga rozilik berdilar.
Bu taklif Tojikiston Sog‘liqni saqlash va
ijtimoiy himoya vazirligi tomonidan
“Reproduktiv salomatlik va reproduktiv
huquqlar haqida”gi Qonunga o‘zgartish va
qo‘shimchalar kiritish paytida taqdim qilindi.
Tojikiston Sog‘liqni saqlash va ijtimoiy
muhofaza vaziri o‘rinbosari Nasim Olimov o‘z
chiqishida jinsiy aloqa vositasida
tarqaladigan kasalliklar va istalmagan
homiladorlikni oldini olish uchun o‘smirlarni
o‘qitishga alohida e‘tibor qaratish lozimligi
haqida gapirgan.
Tojikiston parlamenti deputati Abdurahmon
Xonov bu darslar umumta‘lim
maktablarining, ayniqsa¸ qishloq
maktablarining yuqori sinf o‘quvchilariga
o‘tilishini aytadi:
“Jinsiy axloq, xususan jinsiy aloqa va
reproduktiv salomatlik haqidagi ma‘lumot
o‘quvchilarga kitob sifatida taqdim qilinishi
kerak”, dedi Abdurahmon Xonov.
Ammo maktablarga jinsiy axloq haqidagi
darsning kir ... Читать дальше »

“…Ота-онам ва мактабни бу йил
битирадиган ёлғиз акам билан шаҳар
марказида яшаймиз. Ота-онамлар эртадан
кечгача ишда бўлишади. Акам эса дарсдан
сўнг ўртоқлари билан сандирақлаб,
уларнинг қайтишидан сал олдинроқ уйга
етиб келишни одат қилган.
Бир куни дадам уйимизга янги
видеомагнитофон ва иккита кассета олиб
келдилар. Ҳали қўшниларимиздан деярли
ҳеч бирида видеомагнитофон йўқ эди. Жуда
ҳам қувониб кетдик. Бу икки кассетадаги
киноларни қайта-қайта кўрдик.
Бир куни ота-оналаримиз ҳали ишда
пайтида акам қўлида бир касета билан
кириб келди. Биринчи кино “Йиртқич”, —
деб аталиб, жуда ҳам қўрқинчли экан. Бир
пайт иккинчи кино бошланди, қарасам уят
жойлари кўп экан. “Ака, уялмайсизми,
ўчириб қўйинг”, — десам, мени итариб
нариги хонага чиқариб юбордилар. Орадан
бир соатлар вақт ўтгач акам кўзлари
қизариб, жуда ҳам қўрқинчли бўлиб
хонамга кириб келдилар. Кейин эса, менинг
бутунлай ўзимни йўқотганим, довдираб
қолганимдан фойдаланиб, номусимни
барбод қилдилар. Бутун вужудим оғриб,
бир неча кун изтироб ичида юрдим.
Акамнинг: “Агар бировга айтсанг, ўзимни
балкондан ташлаб юбораман”, — деган
пўписасидан қўрқиб дардимни ичимга
яширдим.
Нима қилай, ўзимни ўлдирайми ёки бўлган
воқеани онамга айтиб берайми?…” Ўн
йиллар олдин таҳририятга 15 ёшли қиздан
к ... Читать дальше »

Hozirgi
kunda
kompyuter
va
internetsiz
kundalik
hayotimizni
tasavvur
qila
olmaymiz.
Lekin
bolalarning
kompyuterdan
uzoq vaqt fydalanishi ota-onani
xavotirga solib qo'yadi.
Kompyuterda ko'p vaqt
o'tkazishning bolaga bo'lgan
ta'siri:
Ko'rish a'zolarining zoriqishi.
Kompyuterga termilib o'tirish
davomida nafaqat ko'z
mushaklari zo'riqishini talab
qiladi, balki ko'z ichki tomirlariga
ham salbiy ta'sir ko'rsatadi.
Markaziy asab tizimini buzulishi.
Tadqiqotlarning ko'rsatishicha,
10-12 yoshgacha bo'lgan
bolalarning kompyuterda ko'p
o'tirishi ularning asabini
buzulishiga olib kelar ekan. Bu
narsa bolaning ortiqcha
charchovda, bosh og'rish,
uyquning buzulishi, kayfiyatining
tushishi, asabiylashgani yoki o'ta
passivligi, xayoli joyda bo'lmay
qolishi kabi holatlarda namoyon
bo'lar ekan.
Qo'l, yelka va bo'yin
mushaklarining o'zgarishi.
Kompyuterta o'tirgan bolaning
rivojlanayotgan qo'l, yelka va
bo'yin mushaklari bir holatda
uzoq vaqt davomida turishi
natijasida qo'l mushaklarining
ortiqcha holdan toyishiga, qon
aylanishining buzulishiga, ayrim
hollarda mushak og'riqlariga olib
keladi.
Bolaning psixikasi buzilishi. Bola
uzoq vaqt kompyuterda o'tirib, ... Читать дальше »

Psixologlarning
fikricha,
bola
tarbiyasida
bunday
qilish
mumkin
emas
ekan.
Qanday
desangiz,
solishtirish.
Qo'shnini
bolasi
ingliz
tili
o'rganayotgani
uchun
farzandini
ingliz
to'garagiga
berish,
jiyani
a'lo baholarga o'qayotganini
o'g'liga har doim namuna qilish,
sinfdoshi yaxshi natijalarga
erishganini ko'rib farzandidan
ranjish - ko'pchilik ota-onaga
tanish holat bo'lsa kerak.
Aslida aynan solishtirish yaxshi
tarbiyaga to'sqinlik qilar ekan.
Birinchidan, bolani hadeb
solishtiraverib uning haqiqiy
qadr-qimmatini ko'rmay qolasiz.
Qo'shni bolasining matematika
bo'yicha a'lo baholarini quvish
natijasida o'z farzandingizda
aslida mavjud bo'lgan chizish
qobiliyatini so'ndirib qo'yasiz. O'z
bolangizni o'ylang, uning
o'zining yutuqlaridan zavqlaning,
birovdan oshgani uchun emas,
o'zi ajoyib bo'lgani uchun.
Ikkinchidan, bolani birov bilan
solishtirganingizda uning
yutuqlari yutuqdek emas, balki
o'sha qo'shni bolasining
baholariga erishilgan natijadek
qaraladi. Agar solishtirish
bo'lmaganda bolaning natijalari
o'zining katta yutug'idek qabul
qilinar edi. Masalan, ma'lum bir
fandan sinfdoshi 78 ballga ega.
Bolangiz o'sha ... Читать дальше »

Kichik
bolalarimizning
xulq-
atvoriga,
o’zini
tutishiga
ahamiyat
bermog’imiz
lozim.
AMI-
TASSning
xabariga
binoan,
kanadalik
olimlar
tadqiqodlar
o’tkazib,
maktab
oldi
yoshdagi bolalarning 15 foizida
depressiya va xavotir olish
darajasi yuqori ekanligini
aniqlashibdi.
Olimlar 5 yil davomida maktab
oldi yoshdagi bolalarning xulq-
atvori va kayfiyatini kuzatib
borishibdi.
Tadqiqodlar natijasi shuni
ko’rsatdiki, maktab oldi
yoshidagi bolalarning 15 foizida
psixika bilan muammolar
mavjud bo’lib, bu muammolar
6-7 yoshga kelganda
depressiya va xavotirga olib
kelar ekan.
Yana aniq bo’ldiki, depressiyaga
sazovor bo’lgan bolalarning
onalari ham bu kasallikdan
qiynalmoqda ekanlar.

manba: Uzbaby.uz

Yaqinda
Rossiya
olimlari
maktab
yoshidagi
bolalarning
yurak
va
nafas
olish
organlarini
dars
paytidagi
holatini tahlil qilib chiqishdi. Tahlil
natijasiga ko’ra o’quvchining
dars paytidagi xavotir darajasini
kosmonavtlarning fazo holatidagi
xavotir darajasi bilan solishtirsa
bo’lar ekan. O’quvchi partada
o’tirgani bilan u juda ko’p
kaloriya yoqotar ekan.
O’quvchining miyasi ovqat bilan
kirgan energiyaning 25 foizini
ishlatar ekan, vaholanki kattalar
atigi 3-4 foizni ishlatadilar.
Shuning uchun bolalar 7-10
yoshida ovqat bilan birga kuniga
2000 kilokaloriya qabul qilishligi
kerak, 11-14 yoshda 2400-2600
kilokaloriya, 16 yoshda esa 3000
kilokaloriya (kattalar ?
2000-2200, keksalar ? atigi 1500
kilokaloriya). Lekin bu degani
o’quvchilar qornini sosiska,
gamburger, qovurilgan
kartoshka va shokoladli konfeta
bilan to’ldirib, hammasi dars
davomida so’rilib ketadi degani
emas. Birinchidan, so’rilib
ketmaydi, hamma ovqat ham har
xil so’rilish darajasiga ega.
Hozirgi kunda o’quvchilarning 10
foizi ortiqcha vaznlik kasalligiga
duchor. Ikkinchidan, haqiqiy
a’lochilar umuman boshqa
mahsulotlarni iste’mol qilishi
zarur.
Onaning kashasi (quymoq)
Bolalar dietolog ... Читать дальше »

Bola
nutqi
va
tili
rivojlanishida
bolaning
to'g'ri
emotsional
rivojlanishi
juda
katta
ahamiyat
kasb
etadi.
Bola
muloqot
qilishni
hoxlashi
kerak.
Lekin muloqotdan o'zini olib
qochadigan bolalar uchrab
turadi. Buning sababi ko'p va
turlicha bo'lishi mumkin.
Masalan, yomon oila va atrof-
muhit tarbiyasi, cho'chib ketish
bilan bog'liq psixik shikast,
bolaning oiladan birdan ajralishi,
yoki kasalxonaga tushib
yolg'izlanib qolishi, duduqlanish
va boshqalar.
Bolaning muloqot qila olmasligi
AUTIZM deb ataladi - bunda bola
umuman "o'ziga kirib ketib",
atrofdagilar bilan aloqa
qilmaslikni istaydi. Bu holat
bolada psixologik kasallik
mavjudligidan dalolat beradi.
Bunday bolalar muomala
qilmaydilar, atrof-muhitga hech
qanday qiziqish bildirmaydilar,
qo'rquv ko'rsatkichlari bolada
namoyon bo'lib turadi.
Autizm bolalari jismonan bitta
harakatni qaytarib yurishni
ma'qul ko'radilar. Ayrimlarida
agressiya kuzatilsa, boshqalar
esa aksincha judayam passivligi,
befarqiligi bilan ajralib turadi.
Bolada kichikligidanoq autizm
alomatlarini aniqlash mumkin:
1. Bunday bolalar kattalar bilan
har qanday aloqadan o'zlarini
olib qochadi, masalan, ... Читать дальше »

Har bir ota-ona farzandi baxtli
bo'lishini istaydi. Lekin "baxtli
bo'l" degani bilan hamma ham
baxtli bo'la olmaydi. Bolani tabiiy
ravishda baxtli bo'la olishiga
nima yordam beradi?
Yangi tug'ilgan chaqaloq bu
dunyoni onaning ko'zi bilan
ko'radi. Dunyo yaxshiliklari-yu
yomonliklari unga ota-ona uchun
yahshi va yomon bo'lgan
narsalarda ko'rinadi. Bolaga
"Sening ko'zing chiroyli", deb
ota-ona aytsa, "Chiroyli ko'z - bu
mening ko'zim ekan," degan fikr
bilan bola katta bo'ladi. Huddi
shunday boshqa narsalarga ham
bolaning munosabati - bu ota-
onaning munosabatidir.
Shunday ekan bolaga baxt so'zini
qanday anglatish mumkin? Bola
katta bo'lganida baxtli bo'lishni
qaerdan o'rgansin?
Baxt bola uchun ota-onasining
baxtidir. Bola yoshligidan
boshlab qancha ko'p ota-onasini
kulishi, bir-biriga mehrga to'la
munosabati va hursandchiligini
ko'rsa, shu baxt ekan, shunday
yashash kerak degan fikr bilan
ulg'ayadi.
Ota-onaning baxtli ko'rinishi,
tabassumi bola uchun baxt
ma'nosini anglatib beradi.
"Hayotda baxt bor va unga
erishish uchun ota-onamdek
munosabat qurishim kerak",
degan psixologik qarash bilan
katta bo'ladi.
Lekin tez-tez janjallashib
turadigan, ko'zlari mayus va hafa,
ishi va hayotidan noliydigan ota ... Читать дальше »

Deyarli har bir ota-ona farzandi
aldaganiga duch kelgan. Ba'zi
ota-onalar bunga befarq
bo'ladilar, ba'zilar bolani
koyidilar, ba'zilar esa qattiq
jazolaydilar. Nega bola aldaydi?
Maktabgacha yoshdagi bolalarda
aldash uchun 3 asosiy sabab
bo'ladi:
1. Kuchli tasavvur. Kichik bolalar
tasavvur qilishni yaxshi
ko'radilar. Shu sabab ba'zida ular
haqiqatni tasavvur bilan
adashtirib yuborishlari mumkin.
Ota-ona qancha urinmasin, bu
davrda bolaga haqiqat bilan
tasavvurni alohida ekanligini
tushuntira olishning iloji yo'q.
"Shokoladni men yeganim yo'q,
bu qo'shni dugonamning ishi"
kabi yolg'onlarni shu qatorga
kiritish mumkin.
2. Esdan chiqarish. Bu yoshda
bolalar biron muhim narsani
esidan chiqarishi normal holat.
Devorda chizilgan rasmlar
kimning ishi ekanligini
so'raganizda, bola, "bilmadim",
deb tursa, u haqiqatan ham
esidan chiqarib qo'ygan bo'lishi
mumkin.
3. Yaxshi ko'rinish. Bolada ota-
onasi uni yaxshi bola bo'lsagina
yaxshi ko'radi, degan fikr bo'lsa,
u qilib qo'ygan xatosini ota-
onasidan bekitishga harakat
qiladi. Shunda eng oson yo'l, bu
aldash bo'ladi.
Lekin maktab yoshidagi bolani
aldashga yuqoridagi vaqtinchalik
holatlar emas, balki boshqa
sabablar undashi mumkin. Bunga
atrof-muhit ... Читать дальше »

Aqlli bola 2 yoshdan alfavitni
biladigan yoki 4 yoshida
ko'paytirish jadvalini yoddan ayta
oladigan bola emas. Aqlli bola
deb izlanuvchan, qiziquvchan,
kreativ(yangilik o'ylab topadigan)
va mohir bolani tushunish kerak.
Quyida ko'rsatilgan yo'llar bolani
haqiqatan aqlli bo'lib o'sishiga
yordam beradi.
Ko'p gapirish
Yoshi 1.5-2 atrofidagi bolaning
tili chiqishi uchun ota-ona u bilan
ko'p suhbat qurishi kerakligi
haqida bilamiz. Kattaroq
bolalarda ham shunday. Bolaning
tili rivojlanishi aqliy rivojlanish
bilan uzviy bo'gliq. Bola bilan
ko'p suhbatlashish, yoshiga
munosib kitoblarni ko'proq o'qib
berish, berayotgan savollariga
aniq va tushunarlik qilib javob
berish juda muhim. Bola
gapirishni televizordan emas,
muloqotdan o'rganishi kerak.
Televizor yordamida tili chiqqan
bolaning jamiyatda muloqot
qilishi jarayonida muammolar
kutishi mumkin. Ko'p
gapiradigan bola, ko'p
ma'lumotga muhtoj bo'ladi. Ana
shunday ma'lumotlarni ota-ona
bolaning yoshiga munosib
ravishda suhbat orqali taqdim
eta olishi darkor.
Hissiyotlarni o'rganish
Bola kichikligidanoq o'z
hissiyotlarini anglay olishni bilishi
kerak. U salbiy yo ijobiy his
bo'lishidan qat'iy nazar bola uni
bekitmasligi lozim. Aksincha, o'z
hissiyotlarin ... Читать дальше »

Ikki va undan ko'p farzandi bor
ota-ona shunday savol berishi
ajab emas. Bir ota-onada katta
bo'layotgan bolalarning tarbiyasi,
xarakteri, jismoniy va aqliy
rivojlanishi, munosabati ba'zida
bir-birinikidan tubdan farq qilishi
mumkin. Bir farzandimizning
zehni o'tkir bo'lsa, biri juda
hayolparast, biri aqllik bo'lsa,
ikkinchisi dangasa, biri muloyim
bo'lsa, ikkinchisi qo'pol va
hokazolar. Shunday
solishtirishlarni cheksiz davom
etish mumkin...
"Qara, ukang qanday aqlli, ikkita
besh olib keldi, sen esa yana ikki
bilan kelding", "Qachon
singlingga o'xshab xonani
tozalab yig'ishtirasan?", "Nega
akangga o'xshab bir joyda o'tira
olmaysan," kabi iboralar deyarli
har kuni bolaning qulog'iga
chalinadi. Bundan faqat bitta
natija kutsa bo'ladi, bolaning
o'ziga bergan bahosi pasayib
ketaveradi. Natijada o'ziga
bo'lgan ishonchi ham so'nib
boradi. Bola, "Men hech narsaga
loyiq emasman", "Men onamni
niyatlarini oqlay olmadim," "Nima
qilsam ham noto'g'ri chiqadi,"
kabi hayollar bilan katta bo'ladi.
Shunday qilib ota-ona o'z qo'llari
bilan guldek farzandini sekin-
sekin so'ldirib qo'yadi. O'ziga
ishonmaydigan, xarakteri og'ir,
quloqsiz bola katta bo'ladi.
Bolani tarbiya qilishda solishtirish
eng yomon ta'sir qiladigan
... Читать дальше »

Bolani uxlatish juda oson ish
emas. Bola qanchalik charchagan
bo'lmasin, ko'pincha uxlatishga
qarshilik ko'rsatadi. U o'yin va
boshqa uning uchun qiziqarli
bo'lgan faoliyatlarga, qolaversa,
ota-onasiga to'yib olishni
xohlayveradi.
Ota-ona bolani uxlatishda asosan
6 xatoga duch kelar ekan. Aynan
shu xatolar bolani uxlatishda
qiyinchiliklar tug'dirib beradi.
1. Bolani juda kech uxlatish.
Ba'zi ota-onalarning bolani o'z
vaqtida uxlatishga vaqti
bo'lmaydi, ba'zida maktab
yoshidagi bolalar dars va
to'garaklar tufayli o'ynashga
vaqti qolmay kechqurun
o'ynavalib tunga yaqin yotishga
odatlanadi. Yana bir turdagi ota-
onalar bola ko'proq charchasa
yaxshi uxlaydi deb, bolani juda
kech uxlatishni afzal ko'radilar.
Natijada bola uyquga to'ymaydi,
uyquga to'ymaslik esa bolaning
sog'lom o'sib rivojlanishiga salbiy
ta'sir ko'rsatadi. Ikkinchi
tomondan, uxlatish tufayli bola
bilan urush va janjallar ikki
tomonni ham charchatib
yuboradi.
Yechim: bolani har kuni bir
vaqtda, ertaroq uxlatishni odat
qilib oling. Erta uxlagan bola, erta
uyg'onib kun mobaynida tetik
bo'ladi va asabiylashmaydi. Har
kuni bir vaqtda yotishga
o'rgangan bola organizmi ham
borib-borib aynan shu vaqtda
uyquga ketishga odatlanadi.
2. Uxlash ... Читать дальше »

Hech bir ota-ona bolasini urib
yoki urshib katta qilishni
istamaydi. Lekin barchamizga sir
emas, bolasini biron marta
urmagan ota-ona juda kam.
Farzandimizni uramiz, keyin esa
aynan urganimiz uchun o'zimizni
ko'yib achinamiz. "Bolamni urgim
kelmaydi, bolamni urushgim
kelmaydi, lekin o'zi shunga
majbur qiladi", deb o'zimizni
oqlaymiz.
Biz hozir nega ota-ona bolasini
jazolashi haqida emas, balki
qanday qilib bolani urmaslik yoki
urushmaslik mumkinligi haqida
suhbatlashmoqchimiz. Axir
bolaning ba'zi qiliqlari, faoliyati,
gaplari uni jazolashga
majburlaydiku...
Tadqiqotlarning ko'rsatishicha,
bolani jazolashga yuzlab faktorlar
sababchi bo'lar ekan. Qizig'i
shundaki, biron faktor ham
bolaga taaluqli emas, ya'ni
jazolashga bolaning o'zi hech
qachon sababchi bo'lmas ekan.
Qanday qilib? "Axir u oynani
sindirib yubordi, u 4 soatdan beri
kompyuterdan boshini
ko'tarmayapti, u qo'shni bolasini
sochini yuldi, u onasini atir
upasini to'kib yubordi, aynan u
xolodilnikdagi ovqatni ag'darib
ketdi, u televizorda yomon
narsalar ko'rdi, u yana u va yana
u", deymiz, lekin bu faqat
muammoning yuzasi ekanligini
tushunmaymiz.
Bolaning yuqoridagi "xatolari"
muammo emas, balki chuqur
muammoning bir ko'risnihi,
xo ... Читать дальше »

Angliya va Koreya
tadqiqotchilarining fikricha,
bolaning asabiy va agressiv
bo'lishi bilan kompyuter
o'yinlarini o'ynash orasida uzviy
bog'liqlik bor ekan.
Tadqiqtolar shuni aniqladiki,
kompyuter o'yinlarini
o'ynayotgan bolaning yaxshi
rivojlanmagan psixikasi juda
katta zarar ko'rar ekan.
O'yinlarda qiyinchiliklardan o'tish
shartlari bo'lsa, bu bolada
agressiyani rivojlantirar ekan.
Hatto oddiy TETRIS o'yinida ham
bir pog'onadan ikkinchi
pog'onaga o'tish shartlari
mavjud bo'lib, bolani asabiy
qilishi aniqlandi.
Ba'zi ota-onalar kompyuter
o'yinlari orqali bola rivojlanadi
deb, unga maxsus o'yinlar ham
olib beradilar. Afsus bu noto'g'ri
yondashuv. Bolaning rivojlanishi
uchun 5 hissiyot jalb etilishi
kerak. Ko'rish, tegish, hidlash,
eshitish va tatib ko'rish.
Kompyuter o'yin o'ynash
davomida bu hissiyotlardan
birontasi ham jalb etilmaydi.
Hatto ko'rish ham bu yerda
passiv jalb etilgan, ko'rish
davomida bola bir narsani ko'rib
turib o'rganmay, o'yin davomida
surat almashinuvini idrok etadi
xolos.
Natijada kompyuter o'yinlari
nafaqat bolani aqliy
rivojlantirmaydi, balki
birinchidan, ularning psixiasiga
salbiy ta'sir ko'rsatsa, ikkinchidan
bolani asabiy qilar ekan.
Koreada internet va kompyute ... Читать дальше »

Bolaning o'z oilasini chizgan
rasmiga qarab, uning oila
a'zolariga bo'lgan munosabatini
bilib olsa bo'ladi. Undan tashqari
bola o'zini oilada qanday his
etishini ham ko'rish mumkin.
Bolaga o'z oilasini chizib
berishini taklif qiling. Chizish
jarayoniga aralashmaslik muhim.
Rasm tayyor bo'lganda, uni tahlil
qilsa bo'ladi.
Ketma-ketlik: Oila a'zolarining
chizilgan ketma-ketligiga qarab
ularning qay biri bola uchun eng
muhim ekanligini bilsa bo'ladi.
Bola odatda birinchi bo'lib o'zi
uchun eng qadrli va sevimli
insonni chizadi. Agar oila
a'zolardan kimnidur chizish
esidan chiqqan bo'lsa, demak u
inson bilan munosabati yaxshi
emas. O'zini o'rtada chizgan bola,
oilada u sevilayotganini his
qilayotganidan dalolat beradi.
Umuman o'zini chizmay qolsa,
demak u yolg'iz va oila a'zolariga
o'zini kerakmas hisoblamoqda.
Razmer: Chizilayotgan insonning
razmeri qanchalik katta bo'lsa, u
shunchalik bola uchun hurmatga
sazovordir. Oilada
kamsitilayotganini his etgan bola
o'zini kichkina chizadi.
Masofa: Oilada tinchlik-
hotirjamlik bo'lsa, barcha a'zolar
bir-biriga yaqin joylashgan
bo'ladi. Agar oila a'zolari orasida
biron buyum yoki masofa
tasvirlangan bo'lsa, demak ular
munosabatlarida uzoqlik
borligini bola his qila ... Читать дальше »

Duduqlanish
bu
nutqning
tempi,
ravonligi,
harakatining
buzulishi
bo'lib,
nutq
apparatining
turli
hil
joyidagi
tutqanoq natijasida kelib
chiqadigan buzulishdir.
Duduqlanayotgan bolada biz
nutqning to'xtab qolishi yoki
nutq davomida ayrim tovushlarni
bir necha bor qaytarib borishini
kuzatishimiz mumkin.
Duduqlanish ko'pincha ikki
yoshdan besh yoshgacha bo'lgan
bolalarda uchraydi. Bolaga o'z
vaqtida yordam berish uchun
duduqlanishning eng asosiy
alomatlarini ota onalar vaqtida
ko'ra bilishlari lozim. Ular:
Bola birdan gapirmay jim bo'lib
qoladi. Bu sukunat ikki soatdan
bir kungacha cho'zilib ketishi
mumkin bo'lib, undan keyin bola
duduqlanib gapirishni boshlaydi.
Agar ayni shu paytda
mutaxassisga uchrashsangiz
bolaga tez yordam berish
mumkin bo'ladi;
Ayrim so'zlar oldida kerakmas
tovushlarni ishlatadi ("a" va "i"
tovushlari);
Birinchi bo'g'inlarni yoki butun
so'zlarni gap oldidan qaytaradi;
So'z yoki gapni o'rtasida
majburan to'xtab qoladi;
Gap boshlashdan oldin qiyinchilik
sezadi.
Duduqlanish paydo bo'lishining
sababi, markaziy asab tizimining
kuchsizlanib ketganligidir.
Duduqlanish paydo bo'lishiga
turli sabablar turtki bo'lishi
mumk ... Читать дальше »

Astma
kasalligi
keng
tarqalgan
bo'lib,
kattalarda
juda
og'ir
kechadi.
Astma
bilan
kasal
bo'lgan
bola nafas olishi qiyin bo'lib,
doimiy yo'talishi bilan qiynaladi.
Oddiy jismoniy mashg'ulotlardan
keyin nafas olishi muamo bo'lish
hollari ham mavjud. Astma
kasalligini vaqtida aniqlab
davolash kerak. Aks holda bola
jismonan juda zaif bo'lib o'sadi.
Agar kattalarda astma surunkali
bo'lsa, bolalarda uni davolash
mumkin.
Astma kasalligining alomatlari:
- Tez-tez, qisqa-qisqa nafas olish
(chuqur nafas olish mushkul);
- Nafas hushtak bilan chiqadi;
- Nafas olinayotganda ko'krak
mushaklari qattiq, ko'rinarli
harakatda bo'ladi;
- Lab, tirnoq yoki yuzning
ko'kishroq rangda bo'lishi
(o'pkaga yetarlicha kislorod
tushmagani sababli);
- Doimiy charchoq hisi;
- Ishtahaning yo'qligi;
- Yig'lash ohangining o'zgarishi
(pastroq ohangda yig'lash);
- Apatiya;
- Bo'shlik.
Astma simptomlari ko'pincha
kechasi uyqu payti namoyon
bo'ladi. Buning sababi:
1. Nafas olish yo'llari kechasi
sezgirligi oshadi;
2. Tunda o'pka qisqarishi
pasayadi;
3. Tunda organizm o'pka
faoliyatini ozgartiruvchi maxsus
moddalarni ishlab chiqaradi;
4. Badan harorati kechasi
... Читать дальше »