Савол: ассалому алайкум, ҳурматли
устоз! Сиздан анча илм ўрганганим учун
шундай мурожаат қилишга рухсат
берсангиз. Яқинда бир даврада бўлиб
ўтган баҳс ҳақида қисқа хабар бериб,
пайдо бўлган саволимни сизга
жўнатсам: 5-6 киши қатнашган
зиёфатда гап қул ва чўрилар ҳақида
бораётганди. Аввалига ҳозир ҳам
баъзилар чет элларда ёмонлар қўлида
қул ва чўриликка тушиб қолаётгани
ҳақида гапирилди. Шунда меҳмонлардан
бири чет элда дўстининг чўриси
борлиги, у аёл анча катта қарзга
ботганида ўзини шу эркакка сотиб,
қарзидан қутилганини айтиб қолди.
Наҳотки шариат шунга рухсат берса? Бу
нотўғри, десам исбот талаб қилишди.
Авваллари бўлган чўрилар нега ҳозир
бўлмас экан, деб ҳужжат сўрашди.
Кейинги учрашувимизда бу масалага
қайтишни айтиб ажралдик. Сиздан
ёрдам сўраб шогирдингиз Турғун.
Жавоб: ва алайкумус салом. Муқаддас
Ислом динида ҳар бир инсон ва унинг
зурриёти аслида ҳур-озод экани, уни қул
қилишга ҳеч кимнинг ҳаққи йўқлиги
баён қилинган.
Дунёда қулдорлик тузумига Исломчалик
курашган бирон тузум бўлмаган.
Чунончи, шариатда қул озод қилиш
фазилатли амал экани маълум
қилинган, уларга яхшилик қилиш, одоб-
ахлоқини гўзал қилишга тарғиб
қилинган. Қолаверса, каффоратларга
ҳам қул озод қилиш киритилган. Бундан
мурод қуллик тузумига барҳам бериш, ... Читать дальше »

Савол: ассалому алайкум, қори ака.
Эркак киши аёлини маҳрамсиз сафарга
юборса, даюс ҳисобланадими?
Жавоб: ва алайкумус салом. Эркак
аёлини маҳрамсиз сафарга юбориши
жоиз эмас. Бу ҳақида кўплаб ҳадиси
шарифлар ворид бўлган. Биз улардан
бирини кўриб чиқамиз.
ﻋَﻦْ ﺍﺑْﻦِ ﻋَﺒَّﺎﺱٍ ﺭَﺿِﻲَ ﺍﻟﻠﻪُ ﻋَﻨْﻬُﻤَﺎ ﻗَﺎﻝَ : ﻗَﺎﻝَ ﺍﻟﻨَّﺒِﻲُّ ﺻَﻠَّﻰ ﺍﻟﻠﻪُ
ﻋَﻠَﻴْﻪِ ﻭَﺳَﻠَّﻢَ : ﻻَ ﺗُﺴَﺎﻓِﺮْ ﺍﻟْﻤَﺮْﺃَﺓُ ﺇِﻻَّ ﻣَﻊَ ﺫِﻱ ﻣَﺤْﺮَﻡٍ ﻭَﻻَ ﻳَﺪْﺧُﻞُ ﻋَﻠَﻴْﻬَﺎ
ﺭَﺟُﻞٌ ﺇِﻻَّ ﻭَﻣَﻌَﻬَﺎ ﻣَﺤْﺮَﻡٌ ﻓَﻘَﺎﻝَ ﺭَﺟُﻞٌ: ﻳَﺎ ﺭَﺳُﻮﻝَ ﺍﻟﻠﻪِ ﺇِﻧِّﻲ ﺃُﺭِﻳﺪُ ﺃَﻥْ
ﺃَﺧْﺮُﺝَ ﻓِﻲ ﺟَﻴْﺶِ ﻛَﺬَﺍ ﻭَﻛَﺬَﺍ ﻭَﺍﻣْﺮَﺃَﺗِﻲ ﺗُﺮِﻳﺪُ ﺍﻟْﺤَﺞَّ ﻓَﻘَﺎﻝَ: ﺍﺧْﺮُﺝْ
ﻣَﻌَﻬَﺎ . ﺭَﻭَﺍﻩُ ﺍﻟْﺒُﺨَﺎﺭِﻱُّ.
Ибн Аббос розияллоҳу анҳумодан ривоят
қилинади: “Набий соллаллоҳу алайҳи ва
саллам: “(Мўмина) аёл маҳрамсиз
сафарга чиқмасин! Маҳрами
бўлмаганида (бегона) эркак унинг
олдига кирмайди!” дедилар. Шунда бир
киши: “Эй Расулуллоҳ, мен фалон-
фалон қўшинга чиқмоқчиман, хотиним
ҳаж қилмоқчи”, деди. У зот: “Сен у
билан бирга бор”, дедилар” (Бухорий
ривояти).
Бу ривоятда мўмина аёл маҳрамсиз
сафарга чиқиши жоиз эмаслиги, ҳаж
қилмоқчи бўлса ҳам, албатта, маҳрам
бўлиши лозимлиги айтилмоқда.
Бошқа ривоятда унга ким маҳрам
сифатида ҳамроҳ бўлиши мумкинлиги
баён қилинган. Абу Саид Худрий
розияллоҳу анҳу Расулуллоҳ соллаллоҳу
алайҳи ва салламдан ривоя ... Читать дальше »

Бу уч туйғунинг инсонлар қалбида ўз
ўрни бор. Ҳар ким улардан ўзига яраша
жабр кўради. Шундай бўлса-да, улар
борасида керагича сўзлаган, уларнинг
шаръий маъно ва чегарасини баён
қилиб, инсон қай ҳолда уларни поймол
қилиши ё ундан чиқиб кетишини
кўрсатган бирор кишини топмадик.
Балки, бу ҳақда гапиришга, улар
разолат, зино ва бузуқликка алоқадор,
деган ўй тўсиқ бўлгандир. Бу ўй хатодир.
Зеро, инсонлар бу уч туйғу билан ўзаро
боғланадилар. Бу уч туйғу номус ва
шарафни сақлаш боисидир. Бинобарин,
уларнинг чегарасини, нодир, яхши ва
ёмон жиҳатларини кўрсатиб ўтишни
лозим кўрдик.
1. Муҳаббат. Муҳаббат қалбнинг
маҳбубга майлидир. Муҳаббат кўнгил
иши. У зоҳирий аъзоларнинг иши эмас.
Оила эр-хотин ўртасидаги муҳаббат ва
майлга асослангандагина бахтли ва
мустаҳкам бўлади.
Кўриш муҳаббат калитидир. Шунинг
учун Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва
саллам уйланмоқчи бўлган йигитни
бўлажак қаллиғини кўришга ундадилар.
Имом Аҳмад ва Насоий Муғийра ибн
Шўъба розияллоҳу анҳудан ривоят
қилади: “Мен, – дейдилар Муғийра, – бир
аёлга совчи қўйган эдим. “Уни
кўрдингми?” деб сўрадилар
Пайғамбаримиз. “Йўқ”, дедим. “Уни
кўргин. Зеро, кўриш ўрталарингда майл
пайдо қилади”, дедилар Расулуллоҳ
соллаллоҳу алайҳи ва саллам”.
Кўп кишиларнинг, хусусан, ёшларнинг < ... Читать дальше »

Савол: ассалому алайкум, муҳтарам
устоз. Саволим қуйидагича: ҳафтанинг
қайси кунларида аёли билан жинсий
яқинлик қилиш жоиз. Қайси кунларда
яқинлик қилиб бўлмайди?
Жавоб: ва алайкумус салом. Шариатда
маълум кунда жинсий алоқа қилиш
мумкин эмас, деган гап йўқ. Балки баъзи
вақтлар ва ҳолатларда жимоъ
қилишдан қайтарилади. Бунга асосан
банданинг бирон ибодат билан машғул
бўлиши ёки аёлнинг узрли ҳолатда
экани сабаб бўлади.
Рамазон ойида рўзадор ҳолида, яъни
тонгдан то кун ботгунга қадар жимоъ
қилиш ҳаром. Ким рўзадорлигида
қасдан жимоъ қилса, рўзаси очилади ва
каффорат вожиб бўлади.
Аёл ҳайз ҳолатида бўлганида ҳам
жинсий алоқа қилиш ҳаромдир. Ким
шундай қилса, ҳайзнинг аввалидаги
жимоъ учун бир динор, охиридаги
жимоъ учун эса ярим динор миқдорида
каффорат бериши вожиб бўлади.
Агар эр ва хотин ҳаж ё умра қилиш учун
эҳромга киришган бўлса ҳам то
эҳромдан чиққунча уларга жинсий
алоқа қилиш жоиз эмас.
Эътикофда ўтирганда кундузи ёки тунда
жинсий алоқа қилинишидан қатъи
назар, эътикоф бузилади. Уламолар
эътикоф ўтирганда жинсий алоқа қилиш
ҳаромлигига иттифоқ қилишган.
Шунингдек, зиҳор бўлганда то каффорат
адо қилинмагунича хотинга яқинлик
қилиш жоиз бўлмайди.
Аслида жинсий алоқани ман қилувчи
нарсалар тўққизта. Уларнинг
о ... Читать дальше »

Савол: ассалому алайкум. Ўзига умр
йўлдош излаётганда нималарга эътибор
бериш керак? Номаҳрам қизга қараш
зино бўлса, бунда қандай йўл тутилади?
Жавоб: ва алайкумус салом.
Уйланишдан олдин нималарга эътибор
бериш борасида шариатимизда етарли
кўрсатмалар бор.
ﻋَﻦْ ﺃَﺑِﻲ ﻫُﺮَﻳْﺮَﺓَ ﺭَﺿِﻲَ ﺍﻟﻠﻪُ ﻋَﻨْﻪُ ﻋَﻦْ ﺍﻟﻨَّﺒِﻲِّ ﺻَﻠَّﻰ ﺍﻟﻠﻪُ ﻋَﻠَﻴْﻪِ ﻭَﺳَﻠَّﻢَ
ﻗَﺎﻝَ: ﺗُﻨْﻜَﺢُ ﺍﻟْﻤَﺮْﺃَﺓُ ﻷَﺭْﺑَﻊٍ ﻟِﻤَﺎﻟِﻬَﺎ ﻭَﻟِﺤَﺴَﺒِﻬَﺎ ﻭَﺟَﻤَﺎﻟِﻬَﺎ ﻭَﻟِﺪِﻳﻨِﻬَﺎ ﻓَﺎﻇْﻔَﺮْ
ﺑِﺬَﺍﺕِ ﺍﻟﺪِّﻳﻦِ ﺗَﺮِﺑَﺖْ ﻳَﺪَﺍﻙَ. ﺭَﻭَﺍﻩُ ﺍﻟْﺒُﺨَﺎﺭِﻱُّ ﻭَﻣُﺴْﻠِﻢٌ ﻭَﺃَﺻْﺤَﺎﺏُ
ﺍﻟﺴُّﻨَﻦِ ﻭَﺍﻟﺪَّﺍﺭِﻣِﻲُّ ﻭَﺃَﺣْﻤَﺪُ ﻭَﺍﺑْﻦُ ﺣِﺒَّﺎﻥَ ﻭَﺍﻟﺪَّﺍﺭَﻗُﻄْﻨِﻲُّ.
Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳу Набий
соллаллоҳу алайҳи ва салламдан ривоят
қилади: “Аёл тўрт нарса учун
никоҳланади: моли учун, ҳасаби учун,
чиройи учун ва дини учун. Бас, сен
диндорини танла, қўлинг
қурисин!” (Бухорий, Муслим, Сунан
соҳиблари, Доримий, Аҳмад, Ибн Ҳиббон
ва Дорақутний ривояти).
Бу ҳадиси шарифда эркаклар аёлларнинг
асосан тўрт жиҳатига эътибор бериб
уйланишлари маълум қилинмоқда.
Биринчи ўринда унинг мол-мулки,
давлати туради. Ҳақиқатан, жуда кўп
эркаклар аёлнинг молига аҳамият бериб,
бирон нарсага эга бўлиш учун уни
никоҳларига оладилар. Аммо бу билан
тўлиқ бахтга эришиш қийин. Яна
бошқалар аёлнинг насл-насабига қараб
уйланадилар. Ота-боболарининг номи
... Читать дальше »

Эътиборингизни яна бир нарсага
қаратмоқни лозим топдик. У ҳам бўлса,
баъзи оилалардаги келишмовчиликлар
тилни тиймаслик оқибатида келиб
чиқаётганидир. Маълумки, пароканда
бўлаётган оилаларда содир бўлаётган
жанжал-тўполонларнинг аксарияти
қайнона-келин можароларидан келиб
чиқмоқда.
Оиланинг мустаҳкамлиги жамият учун
муҳим саналади, чунки айнан мана шу
оилада жамият аъзоси сифатида
фарзанд тарбия топади.
Икки ёшнинг бирга умр йўлларини
боғлаши бу оиланинг асоси ҳисобланади.
Уларнинг бир-бирларини тушуниб, ўзаро
ҳамжиҳат бўлиб ҳаракат қилиши,
келажак ворисларини дунёга келтириб,
жамиятга, инсонларга нафи тегадиган
шахс қилиб тарбия қилишлари оилада
соғлом муҳитнинг юзага келиши омил
бўлади.
Оиланинг мустаҳкам бўлиши нафақат эр
ва хотинга, балки қайнона ва
қайноталарга ҳам боғлиқ томонлари
бор.
Қайнона ва келинларимиз бир-
бирларига нисбатан бағрикенг, сабрли
бўлсалар айни муддао бўларди. Айрим
қайноналар келинларига зулм
қилишлари ҳам ҳеч кимга сир эмас.
Ўзига бино қўйган баъзи қайноналар
ўзларини қиролича, келинларини эса
чўри ҳисоблайдилар. Арзимас сабаблар
билан келинларини
турткилайверадилар. Келин сал ухлаб
қолса ёки қайнонанинг оёқ кийимини
тўғрилаб қўймаган бўлса ё бўлмаса,
ҳадеганда бўйида бўлавермаса, бошида ... Читать дальше »

Савол: ассалому алайкум. Сизга бир
саволим бор эди. Жуда иккиланиб
қолдим, нима қилишни билмаяпман:
бир қизга кўнгил қўйгандим. Мана
вақти-соати келиб, уйдагиларга ҳам
айтдим. Отамга фарқи йўқ. Аммо онам...
совчиликка бориб келдилар... Нима
эмиш, қиз олий маълумотли эмас экан,
оиласи камбағал экан... Мен ҳайронман:
инсон имон-этиқоди билан азиз
бўлмайдими?! Онамлар “у қизни олиб
бермайман”, деб оёқ тираб туриб
олганлар. Мен бўлса, тўйга тайёргарлик
кўриб юргандим.
Қизнинг бўйи етиб қолган. Дадаси
“бошқасига бериб юбораман”, деяётган
экан. Ҳар куни “нима бўларкан”, деб
қўрқувда юраман. Аллоҳдан илтижо
қилиб сўрамоқдаман... Шариатда бундай
ҳолатда нима қилиш керак? Маслаҳат
беринг! Ҳозир мен орқага чекинсам,
қўрқоқнинг ишини қилган бўламан!
Илтимос, саволимга мукаммалроқ
жавоб берсангиз!
Жавоб: ва алайкумус салом. Аслида
йигит ўзи уйланаётган қизни кўриши ва
ёқтирсагина унга совчи қўйиши мумкин.
Аммо тўйдан олдин икки ёш
гувоҳларсиз гаплашиб, бир-бирларини
“синов”дан ўтказишлари мутлақо жоиз
эмас. Тўғри, уйланиш арафасида бирон
қизни кўз остига олиб, унга уйланишни
ният қилиш мумкин. Аммо орага
шариат қайтарган ишлар қўшилиб
кетмаслиги керак. Бу масаланинг
биринчи жиҳати. Кейин, аслини
олганда, никоҳда ота-онанинг ўрни
муҳи ... Читать дальше »

Совчилик одатда эр тарафидан бўлади.
Совчилик эрнинг аёлни бирга яшашга
таклиф этишидир.
Никоҳдан олдин совчилик суннатдир.
Зеро, Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи
ва саллам ўзларига ва бошқаларга
совчилик қилганлар. Совчиликдан
мақсад қизнинг хоҳишини, шунингдек,
ота-онасининг фикрини, никоҳга
розилиги ё норозилигини билишдир.
Никоҳдан олдин қиз ва оила
аъзоларининг розилиги лозим. Совчилик
қиз ва унинг яқинлари фикрларини
кўрсатади. Пайғамбаримиз соллаллоҳу
алайҳи ва саллам аёлларнинг ўзлари
талаб қилинмаганида ё ижозат
бермаганида, уларни никоҳлашдан
қайтарганлар. Имом Бухорий ва Муслим
Абу Ҳурайра розийаллоҳу анҳудан
бундай ривоят қиладилар:
“Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи ва
саллам марҳамат қиладилар: “Бевани, у
билан маслаҳатлашилмасдан никоҳ
қилинмайди. Қизни розилиги
олинмасдан никоҳ қилинмайди”.
Саҳобалар сўрадилар: “Эй Расулуллоҳ!
Қизнинг розилиги нима?” Расулуллоҳ:
“Индамаслиги”, деб жавоб қилдилар.
Беванинг сўзини олиш лозим. Беванинг
яқинлари унинг никоҳга очиқ
розилигини олишлари керак. Қиздан эса
розилиги сўралади. У очиқ жавоб
беришга мажбур қилинмайди. Унинг
индамаслиги кифоя. Зеро, қиз очиқ
жавоб беришдан тортинади. Оиша
розийаллоҳу анҳо онамидан бундай
ривоят қилинади: “Оиша онамиз: “Эй
Расулуллоҳ, қиз у ... Читать дальше »

Муқаддас динимизда фарзанд тарбиясига
ота-оналар масъул экани, яна ҳам
аниқроқ қилиб айтадиган бўлсак,
оилани моддий тарафдан таъминлаш
ота зиммасида бўлганидек, фарзандлар
таълим-тарбияси ҳам асосан отанинг
вазифаси экани кўплаб ҳадиси
шарифларда таъкидланган.
Фарзанд тарбияси ҳақида жуда кўп
маълумотларни келтириш мумкин. Биз
ушбу мўъжаз мақолада фарзанд
тарбиясига ким масъул эканига урғу
бериб, шу хусусда баъзи мулоҳазаларни
айтиб ўтишни лозим топдик.
Аллоҳ таоло шундай деган: “Эй
мўминлар, сизлар ўзларингизни ва
аҳли-оилангизни дўзахдан сақлангизки,
унинг ўтини одамлар ва тошлардир. У
(дўзах) нинг устида қаттиқдил ва
қаттиққўл, (фақат) ўзларига буюрилган
нарсани қиладиган фаришталар
турур” (Таҳрим, 6).
Ушбу оятда мўмин киши ўзи ва оила
аъзоларини Аллоҳга итоа этиш, У Зот
қайтарган ишлардан тийилишга
чақириш орқали жаҳаннам азобидан
қутқариши лозимлиги таъкидланмоқда.
Зайд ибн Арқам розияллоҳу анҳудан
ривоят қилинади: “Расулуллоҳ
соллаллоҳу алайҳи ва саллам
“ўзларингизни ва аҳли-оилангизни
дўзахдан сақланглар!” оятини тиловат
қилдилар. Шунда: “Эй Расулуллоҳ, биз
оиламизни дўзахдан қандай қилиб
сақлаймиз?” дейилди. Шунда у зот:
“Уларни Аллоҳ яхши кўрадиган нарсага
буюрасизлар, Аллоҳ ёмон кўрадиган
нарсадан қайтарасизлар ... Читать дальше »

Муқаддас динимизда фарзанд тарбиясига
ота-оналар масъул экани, яна ҳам
аниқроқ қилиб айтадиган бўлсак,
оилани моддий тарафдан таъминлаш
ота зиммасида бўлганидек, фарзандлар
таълим-тарбияси ҳам асосан отанинг
вазифаси экани кўплаб ҳадиси
шарифларда таъкидланган.
Фарзанд тарбияси ҳақида жуда кўп
маълумотларни келтириш мумкин. Биз
ушбу мўъжаз мақолада фарзанд
тарбиясига ким масъул эканига урғу
бериб, шу хусусда баъзи мулоҳазаларни
айтиб ўтишни лозим топдик.
Аллоҳ таоло шундай деган: “Эй
мўминлар, сизлар ўзларингизни ва
аҳли-оилангизни дўзахдан сақлангизки,
унинг ўтини одамлар ва тошлардир. У
(дўзах) нинг устида қаттиқдил ва
қаттиққўл, (фақат) ўзларига буюрилган
нарсани қиладиган фаришталар
турур” (Таҳрим, 6).
Ушбу оятда мўмин киши ўзи ва оила
аъзоларини Аллоҳга итоа этиш, У Зот
қайтарган ишлардан тийилишга
чақириш орқали жаҳаннам азобидан
қутқариши лозимлиги таъкидланмоқда.
Зайд ибн Арқам розияллоҳу анҳудан
ривоят қилинади: “Расулуллоҳ
соллаллоҳу алайҳи ва саллам
“ўзларингизни ва аҳли-оилангизни
дўзахдан сақланглар!” оятини тиловат
қилдилар. Шунда: “Эй Расулуллоҳ, биз
оиламизни дўзахдан қандай қилиб
сақлаймиз?” дейилди. Шунда у зот:
“Уларни Аллоҳ яхши кўрадиган нарсага
буюрасизлар, Аллоҳ ёмон кўрадиган
нарсадан қайтарасизлар ... Читать дальше »